Ocalić krzyż od zapomnienia

Ocalić krzyż

         Temat pod powyższą nazwą przyszedł mi na myśl kilka dni temu, kiedy uświadomiłem sobie, że zbliża się dzień 1 marca, który jest dniem pamięci tzw. Żołnierzy Wyklętych. Wydaje mi się, że należy wyjaśnić nie tylko to, o jakie odnalezienie krzyża mi chodzi, ale młodszym pokoleniom także to, kim byli Żołnierze Wyklęci, do których należy tą nazwę przypisać. Spotkałem się już wiele razy z pytaniem, kim byli Żołnierze Wyklęci, a pytanie zadawali nawet ludzie powyżej 70 roku życia. Tacy ludzie, młodsi ode mnie około 15-20 lat, nie zaznali i nie mogli pamiętać tego, co się w latach 1940-1956 działo.

            Posłużę się w tym wypadku przykładem Ziemi Mieleckiej, gdyż to tam spędziłem swoje młodzieńcze życie i tam rozpoczęta została moja młodzieńcza edukacja. Pamiętam działalność partyzancką Armii Krajowej. Chociaż tajemnicą były nazwiska ich przywódców, to jednak docierały potajemne wieści, że to Olek Rusin, Wojciech Lis, „Jędrusie” Jaroszyńskiego, czy inni. Wiedziałem też z czyich rąk dostała moja mama pieniądze, aby pochować zabitego przez Niemców Ojca w  1944 roku. O tym kim byli Zaporczycy Hieronima Dekutowskiego dowiedziałem się wiele lat później. Wszyscy ci żołnierze byli to żołnierze Armii Krajowej, lub Batalionów Chłopskich połączonych później z Armią Krajową. Podejmowali bezpardonową walkę z okupantem niemieckim, a najwięcej walka ich przejawiała się czasie Akcji Burza, kiedy Armia Czerwona zbliżała się do granic Polski i Warszawy. Kiedy Armia Czerwona wkroczyła na polskie ziemie, to dowódcy oddziałów AK i ich żołnierze uznali, że nastąpiło wyzwolenie i należy zakończyć walkę. Oddawano broń, wstępowano do Milicji Obywatelskiej, ochotniczo wstępowano do tzw. Ludowego Wojska Polskiego tworzonego przez generała Berlinga w ZSRR.

            Sowieci jednak wiedzieli, że nie uda się narodowi polskiemu narzucić własnego totalitarnego systemu komunistycznego. Wiedzieli, że społeczeństwo polskie nie życzy sobie, aby im narzucać własny system. Stalin wiedział, że należy Polaków mocno chwycić za gardło, a następnie własny system narzucić siłą. Wiedzieli, że aby tego dokonać muszą zastosować terror. Mieli w tym doskonałą praktykę, bo robili to skutecznie, od lat z własnymi narodami. Najbardziej niepożądane były oddziały Armii Krajowej, bo zaprawione w walce z Niemcami i posiadające broń mogli przeciwstawić się zaborczej polityce Moskwy. Ogłaszane kilkakrotnie amnestie służyły tylko, aby powyciągać z lasów walczących Akowców, odebrać im broń, a następnie unicestwić. Już po kilku dniach po wyjściu z lasu okazywało się, że amnestyjne deklaracje służyły tylko do tego, aby łatwiej było ich ująć i zlikwidować. NKWD robiło to bezpardonowo. Wpadano do domów w nocy i zabierano likwidując przez wywózkę do ZSRR, lub rozstrzeliwano. Często nawet nie wiadomo było kto i z czyjej ręki zginął. Brat mojego szwagra został wywieziony na Sybir i nigdy nie dowiedział się dlaczego.  Nawet nie był w AK. Po prostu chodziło, aby społeczeństwo zastraszyć. Marionetkowy rząd ludowy powstały w Lublinie natychmiast utworzył tzw. Organy Bezpieczeństwa Publicznego, w których dowódcami byli sowieccy NKWD-ziści kierujący i szkolący Ubeckich terrorystów.

            Cóż mogli zrobić w tej sytuacji pozostali przy życiu żołnierze AK? Jedyną nadzieją było pójść ponownie do lasu i walcząc nie pozwolić się unicestwić. Tak zrobili na Ziemi Mieleckiej Wojciech Lis, Olek Rusin z żoną Marią i wielu innych. Działali po rozwiązaniu AK pod nazwą Wolność i Niezawisłość (WiN). To byli Żołnierze Wyklęci, a byli to ci, którzy pomimo odzyskaniu niepodległości uznani zostali za wrogów i bezpardonowo likwidowani. Większość tych walczących żołnierzy nie przeżyła. Takich jak Wojciech Lis i Józef Wałek dowódca oddziału wyzwalającego z rąk Niemców Bliznę, zostali zamordowani przez UB. Tylko nieliczni tacy jak Olek Rusin przeżyli do 1956 roku i mogli chociaż z przypiętym szyldem bandyty funkcjonować na marginesie społecznym. Terror z biegiem lat słabł i już po roku 1956 można było uznać zamordowanych żołnierzy AK za bohaterów. Zamordowani nie byli już groźni, jednak ci którzy przeżyli, byli dalej niebezpieczni i należało ich zohydzić społeczeństwu zwalając na nich wszelkie zło, łącznie z własnymi morderstwami. Olka Rusina dla przykładu, w pewnych kręgach, nawet do tej pory młodsze pokolenia nazywają bandytą, gdyż słyszeli powtarzaną plotkę.

            Zastanówmy się przez moment co przeżywali Żołnierze Wyklęci walczący z tzw. Władzą Ludową. Oni z dnia na dzień przestawali mieć nadzieję na przeżycie. Ich walka była beznadziejna. Chodziło jedynie o przeżycie dnia, może tygodnia, miesiąca, czy nawet godziny. Byli to młodzi ludzie, których życie mogło mieć wspaniałą przyszłość, gdyby nie chęć walki o wolność Polski. Tylko najlepsi patrioci mogli oddawać życie za wolność. Jedynym zapomnieniem w tych ciężkich chwilach był alkohol. Jak mi wiadomo Wojciech Lis zginął od kuli we śnie w upojeniu alkoholowym. Nie należy się temu dziwić. Olek Rusin opowiadał mi, że zawsze walczył z używaniem alkoholu wśród swoich żołnierzy i podawał mi przykłady okoliczności w których ratowali się przed napaścią właśnie dlatego. Olek twierdził, że to że przeżył, to była znajomość lasu, jego żona Maria, przychylność sąsiedzka i walka z alkoholem. Osobiście mogę dodać, że był odważny i bardzo bystry, posiadał spryt podejmowania decyzji i był wspaniałym patriotą. Pamiętał o swych towarzyszach broni.

            Dochodzę do tytułowego setna sprawy „Odnaleźć krzyż”. Otóż Olek Rusin swojemu towarzyszowi broni Józefowi Wałkowi po jego zamordowaniu przez UB postawił w miejscu zamordowania krzyż. Wykonał go z łusek artyleryjskich, których w lasach była moc. Krzyż ten postawił w lesie w pobliżu wyrzutni rakiet V w Bliźnie i tylko on odwiedzał to miejsce. Było to zarośnięte miejsce i nie prowadziła do niego żadna ścieżka. Olek wiele lat temu zaprowadził mnie w to miejsce i pokazał mi krzyż. Za żadne skarby nie potrafiłbym odnaleźć tego miejsca. Zadaję sobie pytanie, czy ten krzyż przetrwał po śmierci Olka? Czy ten krzyż istnieje do dzisiejszego dnia, a jeżeli istnieje gdzieś w gęstwinie lasów, to może odnajdziemy go. Zrobimy do niego ścieżkę, upamiętnimy i udostępnimy jako historyczne świadectwo męczeństwa i walki Żołnierzy Wyklętych.

 Powyżej Aleksander Rusin ps. Rusal i Olek przy krzyżu postawionym w miejscu zamordowania Józefa Wałka ps. Żbik. Poniżej na zdjęciu moja żona Lidia Patorska Lenartowicz.

  Tablica na krzyży wykonana przez Aleksandra Rusina w miejscu, gdzie zamordowano Józefa Wałka ps. Żbik         

 Nie chciałbym podpowiadać, co i kto powinien zrobić, gdyż jest to najmniej ważne. Ważne jest, aby upamiętnić zapomniany krzyż i żołnierza, który został tam nieopodal Blizny zamordowany. Tej Blizny, którą odbijał z rąk Niemców. Temu człowiekowi, nawet kiedy otwierano Park Historyczny Blizna nie pozwolono stanąć do apelu poległych. To z braku pamięci nie wymieniono w apelu tych którzy tam walczyli i ginęli.

            Chętnie napisałbym kim był Józef Walek. Niestety nie zapamiętałem tego co mi Olek Rusin opowiadał. Wiadomo mi tylko, urodził się w 1913 roku, pochodził z Białego obok Rzemienia i był dowódcą jednego z oddziałów AK odbijających z rąk Niemców Bliznę. Będę wdzięczny jeśli ktoś zaspokoi moją, społeczną i może historyczną ciekawość, dopowiadając coś więcej.

            Wdzięczni zapewne będą także Józef Wałek i Olek Rusin spoglądający z Niebiańskich Wyżyn na ten świat. Ich wdzięczność będzie jeszcze większa, jeśli zrobimy do tego miejsca trasę biegu ich pamięci, wykonamy do tego miejsca ścieżkę, upamiętnimy w inny sposób to miejsce, lub opowiemy historię ich życia. Może uda się coś zrobić z okazji dnia Żołnierzy Wyklętych 1 marca 2016 roku? Cześć i chwała Żołnierzom Wyklętym.

Teofil Lenartowicz

Wrocław, dnia 6 lutego 2016